نحوه عیب یابی الکتروموتور و رفع آن
الکتروموتورها به خاطر دلایل مختلفی ممکن است از کار بیوفتند و یا مشکلی پیدا کنند. در این مقاله تلاش کرده‌ایم تمام مواردی که ممکن است باعث از کار افتادن الکتروموتورها (الکتروموتور قفس سنجابی، الکتروموتور خشک، الکتروموتور با روتور میله مسی، الکتروموتور شناور و…) شود را جمع آوری و راه حل آن را ارائه دهیم. (برای کاهش خرابی الکتروموتور ها بهتر است از الکتروموتورهای با کیفیت مانند الکتروموتور گوانگلو، الکتروموتور موتوژن، الکتروموتور جمکو و… استفاده نمایید.)
نحوه عیب یابی الکتروموتور
در صورتی که الکتروموتور کار نکند ممکن است:
- برق الکتروموتور قطع شده باشد.
- یاتاقان و بلبرینگ‌های الکتروموتور فرسوده شده باشند.
- بار موتور بیشتر از توان استاندارد باشد.
- فاز موتور قطع شده باشد.
- کلاف اتصال کوتاه شده باشد.
- مفتول‌های روتور شل شده باشند.
- اتصالات سیم پیچی مشکل داشته باشد.
- یاتاقان و یا بلبرینگ گیرپاژ کرده باشند.
- مدار فرمان (کنتاکتور) مشکل داشته باشد.
- سیم پیچی ها به بدنه متصل باشند.
- ذغال الکتروموتور مشکل داشته باشد.
- خازن الکتروموتور خراب شده باشد.
- مدار فرعی و یا اصلی الکتروموتور قطع شده باشد.
- تیغه الکتروموتور خراب باشد.
راه حل
- مسیر جریان را با اهم چک کنید.
- الکتروموتور را با میگر تست کنید.
- با بروف رکس سیم پیچی ها را چک کنید.
- سیم های رابط را کنترل کنید.
- روتور را با دست به چپ و راست بچرخانید.
- خازن را تعویض کنید.
- توان نامی الکتروموتور را چک کنید و مطمئن شوید با مشخصات پلاک الکتروموتور همخوانی دارد.
- یاتاقان ها و بلبرینگ ها را تعمیر و یا تعویض کنید.
- سیم پیچی الکتروموتور را چک کنید.
- به مشاهدات عینی خود بها دهید.
زمانی که الکتروموتور اصلا کار نمی‌کند ابتدا باید با آوامتر تمام دوشاخه، سیم‌های رابط، کلید‌ها واتصالات موتور را بررسی نمایید و مطمئن شوید که مشکل به آن بخش ها ارتباطی ندارد. سپس فیوز را بررسی کنید و مطمئن شوید که نسوخته است.
در صورتی که الکتروموتور آهسته بپرخد ممکن است:
- یاتاقان‌ها و یا بلبرینگ‌ها فرسوده شده باشند.
- بار الکتروموتور بیش از حد توانایی اش باشد.
- کلاف اتصال کوتاه شده باشد.
- مفتول های روتور دچار مشکل شده باشد.
- اتصالات داخلی دارای مشکل باشد.
- فاز معکوس شده باشد.
- ولتاژ الکتروموتور کم شده باشد.
- به الکتروموتور انرژی کافی نمی‌رسد.
راه حل
- موتور را باز کنید و وضعیت داخلی آن را بررسی کنید.
- ورودی های موتور را چک کنید.
- اتصالات را بررسی و از محکم بودن آن‌ها مطمئن شوید.
- کلید گریز از مرکز الکتروموتور را چک کنید.
- با استفاده از ولت متر ولتاژ را کنترل کنید.
- یاتاقان ها و بلبرینگ ها را چک و در صورت نیاز روغن کاری کنید.
- توان نامی الکتروموتور را چک کنید و از همخوانی آن با پلاک مشخصات مطمئن شوید. (در صورت وجود مشکل برای پلاک خوانی می‌توانید راهنمای ” نحوه پلاک خوانی الکتروموتور” را مطالعه نمایید.)
در صورتی که الکتروموتور بیش از حد داغ می‌شود ممکن است:
- یاتاقان‌ها و یا بلبرینگ‌ها فرسوده شده باشند.
- بار الکتروموتور بیش از حد توانایی آن باشد.
- فاز الکتروموتور قطع شده باشد.
- مفتول های روتور دچار مشکل شده باشند.
- اتصالات داخلی دارای مشکل شده باشد.
- یاتاقان و یا بلبرینگ گیرپاژ کرده باشند.
- الکتروموتور نیم سوز شده باشد.
- الکتروموتور را به صورت متوالی و بیش از حد خاموش و روشن کرده باشید.
- دمای محیط بسیار بالا باشد.
- ولتاژ ورودی تغییر کرده باشد.
- کانال تهویه در الکتروموتور مسدود شده باشد.
- بدنه موتور کثیف شده باشد.
- روغن کاری صحیح نبوده باشد.
- تسمه اتصال سفت و یا شل باشد.
- اتصال مدار روتور و قفسه الکتروموتور قطع شده باشد.
راه حل
- الکتروموتور را توسط میگر تست شود.
- ولتاژ ها با ولت متر اندازه گیری شوند.
- از کابلی با سطح مقطع بیشتر استفاده کنید.
- اتصالات را محکم کنید.
- توان نامی الکتروموتور را چک کنید و از همخوانی آن با پلاک مشخصات مطمئن شوید.
- با استفاده از وسایل مناسب دمای محیط را کاهش دهید.
- موتور و پروانه الکتروموتور را تمیز کنید.
- سیم پیچی الکتروموتور را تعمیر و یا تعویض کنید.
- یاتاقان ها و بلبرینگ ها را تعمیر و یا تعویض کنید.
- یاتاقان ها را با استفاده از روغن و گریس مناسب روغن کاری کنید.
- تسمه را متعادل کنید.
- مطمئن شوید که استاتور را صحیح متصل کرده اید.
در صورتی که الکتروموتور لرزش و صدای بیش از حد دارد ممکن است:
- بلبرینگ‌ها فرسوده شده باشند.
- محور روتور ساییده شده باشد.
- روتور بسیار لق باشد.
- اتصال فاز الکتروموتور قطع شده باشد.
- ولتاژ و فرکانس الکتروموتور مشکل داشته باشد.
- روغن کاری یاتاقان ها به درستی انجام نشده باشد.
- یاتاقان ها خراب باشد.
- فن روتور با بدنه برخورد داشته باشد.
- فندانسیون الکتروموتور مناسب نباشد.
- روتور از مرکز طولی خود در استاتور خارج شده باشد.
- روتور بالانس نباشد.
- فن بالانس نباشد.
- پره فن شکسته شده باشد.
- موتور بر روی نشیمنگاه به درستی متصل نشده باشد.
- روتور و محور بار ، هم محور نباشند.
راه حل
- شبکه و کابل ورودی را چک کنید.
- یاتاقان ها را چک کنید.
- یاتاقان ها را روغن کاری کنید.
- یاتاقان و بلبرینگ را تعمیر و یا تعویض کنید.
- محل فن را تنظیم کنید.
- فنداسیون الکتروموتور را چک و پیچ های آن را محکم کنید.
- سیم پیچی ها را تعمیر و یا تعویض کنید.
- فن را تعمیر و یا تعویض کنید.
- پیچ های اتصال به نشیمنگاه را محکم کنید.
- روتور با بار ها را هم محور کنید.
در صورتی که موتور دائما جرقه می‌زند ممکن است:
- سر سیم ها به تیغه متصل نباشند.
- الکتروموتور بالانس نباشد.
راه حل
- با استفاده از اهم متر عیب یابی کنید
- با استفاده از دستگاه بالانس عیب یابی کنید.
- با استفاده از دستگاه دیاگ عیب یابی کنید.
- لامپ سری را چک کنید.
در صورتی که زغال ها در موتور با روتور سیم پیچی شده جرقه می‌زنند ممکن است:
- سطوح تماس کثیف باشد.
- ذغال ها با حلقه لرزان تماس نامناسبی داشته باشند.
- فشار روی ذغال ها کم باشد.
راه حل
- فنرهای روی زغال را بررسی و در صورت نیاز تعویض کنید.
- ذغال ها را سمباده کاری کنید.
- حلقه های لغزان و زغال ها را تمیز کنید.
در صورتی که موقع راه اندازی الکتروموتور فیوز می سوزد یا کلید قطع می شود ممکن است:
- مشکل اتصال در کلید کوتاه وجود داشته باشد.
- اتصال سیم پیچی های موتور کوتاه باشد.
- سیم بندی موتور صحیح نباشد.
- جریان نامی موتور کم شده باشد.
- موتور بیش از توان خود بار داشته باشد.
راه حل
- کلید ها را چک کنید.
- سیم پیچی ها را چک کنید.
- مطمئن شوید شرایط الکتروموتور با پلاک مشخصات همخوانی دارد.
- با توجه به جریان نامی موتور از فیوز مناسب استفاده کنید.
در صورتی که دور موتور در زمان بارگذاری کاهش می‌یابد ممکن است:
- اتصالات موتور محکم نباشد.
- مقاومت روتور در موتور ها بالا باشد.
- سطح مقطع کابل ورودی کوچک باشد.
- بار روی محور موتور زیاد باشد.
راه حل
- مطمئن شوید که استاتور درست متصل شده است.
- توان نامی موتور و بار متصل به آن را چک کنید.
- از کابل با سطح مقطع بیشتر استفاده کنید.
- اتصالات را بازبینی کنید و آن ها را محکم ببندید.
در صورتی که چرخش غیر یکنواخت در موتور رخ دهد ممکن است:
- مدار روتور یا استاتور قطع و وصل شود.
راه حل
- اتصالات مدارها بررسی کنید و از محکم بودن آن ها مطمئن شوید.
در صورتی که گریس از یاتاقان ها خارج می‌شود ممکن است:
- از گریس بیش از حد استفاده کرده باشید.
- از گریس مناسب استفاده نکرده باشید.
راه حل
- میزان گریس مصرفی را کاهش دهید.
- از گریس مناسب استفاده کنید.
علت توقف الکتروموتور تک فاز پس از روشن شدن
از برترین تولیدکنندگان الکتروموتور ایرانی تک فاز می‌توان به الکتروموتور موتوژن اشاره کرد. در صورتی که الکتروموتور تک فاز شما دچار مشکل شود، دو علت اصلی می‌تواند داشته باشد:
1. عیب سوئیچ گریز از مرکز
علت اصلی خرابی الکتروموتور تک فاز معمولا وجود مشکلی در سوئیچ گریز از مرکز می‌باشد. در این زمان باید وضعیت کنتاکت ها را بررسی کنید. در این شرایط ممکن است:
- کنتاکت ها گرفتگی داشته باشند.
- کنتاکت ها امکان حرکت آزادانه را نداشته باشند.
- در کنتاکت ها آرک وجود داشته باشد.
- کنتاکت ها به هم جوش داده شده باشند.
2. ایراد سیم پیچی
در صورتی که مشکل از کلید گریز از مرکز نباشد باید سیم پیچی ها را بررسی کنید.
نحوه رفع مشکل در الکتروموتور
1.نرسیدن انرژی مورد نیاز به الکتروموتور
برای یافتن و حل این مشکل ابتدا الکتروموتور را متوقف کنید. سپس کابل تغذیه اصلی الکتروموتور را که به جعبه انشعاب الکتروموتور متصل است، باز کنید. پس از آن میزان انرژی محرکه که به الکتروموتور می‌رسد را بررسی نمایید و اشتباهاتی که در اتصال تابلوی کنترل و موتور وجود دارد را چک و رفع کنید.
2.فرسوده بودن یاتاقان‌ها و بلبرینگ‌ها
اگر یاتاقان و یا بلبرینگ فرسوده شده باشد، روتور و استاتور با یکدیگر برخورد می‌کنند و باعث می‌شوند الکتروموتور با صدا کار کند. توجه داشته باشید در صورتی که فرسودگی و ساییدگی یاتاقان و بلبرینگ ها زیاد باشد، روتور بر روی هسته استاتور قرار می‌گیرد و چرخش را غیر ممکن می‌کند. برای رفع این مشکل ابتدا باید هر ولتاژی که به الکتروموتور می‌رسد را قطع کنید، سپس محور الکتروموتور را به سمت بالا و پایین حرکت دهید. در صورتی که محور حرکت کند یاتاقان، بلبرینگ و یا محور روتور ساییده شده است. پس شما باید روتور را از الکتروموتور خارج، و آن را تعمیر و یا تعویض نمایید.
یکی دیگر ار راه های بررسی فرسودگی یاتاقان، بلبرینگ و یا محور روتور بررسی قسمت روی هسته روتور است.( اثرات ساییدگی دیده می‌شود.) اگر این ساییدگی کم باشد، الکتروموتور داغ می‌کند و سرعت چرخشش کمتر از حالت طبیعی خواهد بود.
3.زیاد بودن بار موتور
وجود بار اضافی در الکتروموتور باعث نرسیدن الکتروموتور به سرعت عادی و حمل جریان بیش از حد توسط الکتروموتور می‌شود. برای تشخیص وحود بار اضافه در الکتروموتور، جریان الکتروموتور را در دو حالت با بار و بدون بار و برای تمام فازها اندازه‌گیری نمایید و آن را با مقدار اسمی پلاک مشخصات تطابق دهید.
در صورتی که مقدار جریان بیشتر از مقدار پلاک مشخصات باشد، اما در حدود ولتاژ نامی است شما باید سریعا شیر خروجی را ببنید (با این کار آمپر کم می‌شود.)
در صورتی که مقدار جریان بیشتر از تمام مشخصات و خارج از ضریب سرویس باشد شما باید دستگاه را خاموش و شروع به عیب یابی آن نمایید.
اگر پس از نصب و یا تعمیر موتور برای شما مشکلی پیش آمد، ابتدا رله حرارتی محافظ بار الکتروموتور را چک نمایید. در مرحله بعد جهت چرخش موتور را کنترل نمایید و در صورت درست نبودن جهت چرخش جای دو فاز را جا به جا کنید. ( در نظر داشته باشید این کار برای الکتروموتور های سه فاز صورت می‌گیرد.)
برای تشخیص بار اضافه الکتروموتور در حال بی بار ابتدا باید تسمه یا کوپلینگ را از الکتروموتور خارج نمایید، سپس محور موتور را با دست بچرخانید. اگر در الکتروموتور مشکلی وجود داشته باشد، محور به راحتی نمی‌پرخد. همچین می‌توانید جریان الکتریکی الکتروموتور را در تمام فاز ها اندازه گیری کنید و آن را با مشخصات ثبت شده با پلاک مشخصات تطابق دهید. (وجود جریان اضافه در هر فاز نشانه کوتاه بودن اتصال آن فاز است.)
در آخر سیم پیچی استاتور موتور را با اهم متر چک و مطمئن شوید مدار بازی وجود ندارد.
4.قطع شدن فاز الکتروموتور
اگر نقطه‌ای از مدار یک فاز در حین کار الکتروموتور قطع شود، موتور به کار خود با قدرت کمتری ادامه می‌دهد. باز بودن فاز ممکن است به خاطر از شکسته بودن یک سیم، شل بودن اتصالات و… اتفاق بیوفتد و باعث از کار افتادن موتور شود. برای رفع این مشکل کلاف قطع را پیدا و آن را با یک کلاف جدید جایگزین کنید.
5.کوتاه شدن کلاف اتصال
کوتاه شدن کلاف اتصال باعث کم شدن سرعت چرخش الکتروموتور، ایجاد صدای غیرعادی، داغ شدن بیش از حد دودکردن الکتروموتور می‌شود. بعد از پیدا کردن کلاف مشکل دار با استفاده از اهم متر، باید آن را تعویض نمایید.
6.شل بودن میله روتور
شل بودن روتور باعث ایجاد صدا و جلوگیری از حمل بار توسط الکتروموتور می‌شود و ممکن است باعث ایحاد جرقه (در موتورهای قفسه سنجابی) میان میله های روتور شود. همچنین شل بودن میله روتور باعث عدم کار صحیح الکتروموتور می‌شود و مانع چرخش آن می‌شود. برای پیدا کردن مشکل، میله روتور را بر روی عیب یاب قرار دهید و یا بعضی اوقات با چشم هم قابل مشاهده است. برای رفع این مشکل باید میله روتور را دوباره لحیم و یا جوش دهید.
7.وجود مشکل در اتصالات داخلی
در صورتی که اتصالات داخلی الکتروموتور درست باشد، گلوله بلبرینگ بر روی هسته استاتور خواهد چرخید اما در صورت وجود مشکل گلوله در جای ابتدایی خود می ایستد.
8.گریپاژ یاتاقان و بلبرینگ
گریپاژ یاتاقان یا بلبرینگ زمانی اتفاق می‌افتد محور به حدی داغ شود که منبسط شود و درون یاتاقان ها دیگر نچرخد. برای جلوگیری از این اتفاق باید محور را روغن کاری کنید. همچنین برای تعمیر کاسه موتور را باز کنید و یاتاقان و بلبرینگ مشکل دار را عوض کنید.
9.اتصال سیم پیچی با بدنه
در صورتی که سیم پیچی با بیش از یک نقطه از بدنه اتصال داشته باشد، سیم پیچی می‌سوزد. به همین خاطر با آزمایش سیم پیچی که به بدنه متصل است را پیدا کنید و آن را تعویض و یا آن را برطرف کنید. (در صورت اتصال سیم پیچ به بدنه، اگر کسی بدنه را لمس کند ممکن است برق اورا بگیرد.)
10.معکوس بودن فاز در کلاف ها
معکوس بودن فاز کلاف ها باعث چرخش آهسته الکتروموتور نسبت به وضعیت استاندارد و تولید صدای لرزشی می شود. این علائم نشانه اتصال غلط است. پس اتصالات را دوباره چک کنید.
11.قطع شدن اتصال موازی درکلاف ها
این موضوع باعث ایجاد صدای نامتعارف و کار نکردن الکتروموتور می‌شود. به همین خاطر حتما مدار را برای اتصالات موازی کامل چک کنید.
12.خوب تهویه نشدن الکترو موتور
منافذهای تهویه الکترو موتور را تمیز کنید.
13.تاب برداشتن محور الکترو موتور
برای حل این مشکل روتور را از داخل استاتور خارج نمایید و یا تاب محور را از بین ببرید و یا روتور را تعویض کنید.
14.حفاظت از الکتروموتور در مقابل بار بیش از حد
برای حفاظت از الکتروموتور در مقابل بار بیش از حد، باید ابزار حفاظت حرارتی (Over Load Relay و یا Over Current Relay) نصب نمایید . توجه کنید که اگر مقدار بار بیش از حد جریان بار نامی موتور باشد، سیم پیچی موتور بیش از حد گرم می شود وباعث اسیب دیدن و سوختن عایق موتور می شود.
15.تست خازن الکتروموتور
برای تست خازن باید آن را از الکتروموتور جدا کنید و سپس ولتاژ باقیمانده در خازن را خالی نمایید. شما می‌توانید برای شارژ کردن خازن از یک وسیله فلزی با دسته عایق، مثل پیچ گوشتی استفاده نمایید. ( توجه داشته باشید که در هنگام شارژ خازن امکان جرقه زدگی وجود دارد که کاملا اتفاقی طبیعی است.)
در آخر باید از یک مولتی متر یا اهم متر استفاده نمایید و خازن را تست کنید. در صورتی که عقربه اهم متر صفر شود و سپس شروع به حرکت به سمت کیلو اهم کند، خازن سالم است، ولی اگر عقربه هیچ حرکت صعودی نداشته باشد، یا خازن اتصال باز شده است و یا خازن خراب است و باید تعویض شود.
16.بررسی کلید الکتروموتور
در هنگام نصب و تعمیر الکتروموتور مطمئن شوید که کلید قطع و وصل الکتروموتور سالم است و برق آن به بدنه الکتروموتور سرایت نکرده است.
2 نکته مهم در نگهداری از الکتروموتور ها
1.قالپاق ها (درپوش ها)
اگر الکتروموتوری دچار مشکل شد در اولین قدم باید بدنه و درپوش های آن‌را چک کنید و بعد از اطمینان از سالم بودن آن بخش ها می توانید به قسمت های دیگر الکتروموتور بروید. درپوش الکتروموتور معمولا زمانی می‌شکند که ضربه ای ناگهانی به آن وارد شود و یا بار بیش از حد توان الکتروموتور بر این قطعه وارد شود. شکستن این قطعه باعث بر هم خوردن تعادل الکتروموتور و آسیب رساندن به قطعات متحرک و غیر متحرک می شود. در صورتی که ترک و شکستگی با جوشکاری درست می‌شود اقدام و در غیر این صورت آن را تعویض کنید.
2.خرابی بلبرینگ ها
خرابی بلبرینگ ها به عوامل زیر بستگی دارد:
- روغن کاری اشتباه انجام شده است.
- از الکتروموتور در محیطی بسیار آلوده استفاده کرده اید.
- فشار و بار الکتروموتور بیشتر از توان آن بوده.
- بلبرینگ اشتباه نصب شده است.
- به درستی از بلبرینگ ها نگهداری نکرده اید.
در آخر
برای بررسی و پیدا کردن مشکل الکتروموتور باید 8مرحله را بگذرانید:
1.قطع کردن برق الکتروموتور
برای محافظت از خودتان و رعایت ایمنی، قبل از انجام هر کاری برق الکتروموتور را قطع کنید.
2.بازرسی ظاهری الکتروموتور
برخی از این موارد عبارتند از:
- مطمین شوید خاک یا براده‌ای بر روی الکتروموتور نشسته است.
- پایه نصب الکتروموتور را چک کنید.
- مطمین شوید در مرکز موتور نقاط تیره وجود ندارد زیرا آن ها نشان دهنده گرمای بیش از حد موتور هستند.
- مطمئن شوید الکتروموتور نزدیک به آب نیست.
- به بوهای موجود در اطراف الکتروموتور توجه کنید.( آن ها می توانند به شما در عیب یابی کمک کنند .)
3.پلاک الکتروموتور
پلاک الکترو موتور بر روی آن نصب شده است. آن را بررسی کنید و مطمئن شوید همه چیز با آن همخوانی دارد.
4.بررسی یاتاقان ها
مطمئن شوید که یاتاقان ها به درستی وصل شده اند و زنگ نزده اند. هر نشانه‌ای مانند مالش، تراشیدن و یا حرکت سخت و زبر روتور، به معنای وجود مشکل است .
5.بررسی سیم پیچ
تمامی سیم پیچی های الکتروموتور را بررسی کنید. ( می توانید از اهم متر کمک بگیرید.) فراموش نکنید وجود مشکل در سیم پیچی الکتروموتور می تواند باعث از کار افتادن آن شود.
6.بازرسی ظاهری خازن (برای موتور تک فاز)
با توجه به پوشش خازن می‌توانید متوجه مشکلات موجود مانند نشت روغن، وجود سوراخ و یا حتی بوی سوختن شوید.
7.بررسی کلید الکتروموتور (برای موتور تک فاز)
اطمینان حاصل کنید که کلید قطع و وصل الکتروموتور سالم باشد و برق داخل آن به بدنه موتور سرایت نکند.
8.بررسی فن خنک کننده
مطمئن شوید چیزی باعث گرفتگی گارد فلزی فن نشده باشد.
قبل از هرکاری ابتدا مطمئن شوید که الکتروموتور شما مناسب محیطی است که قصد دارید آن را نصب کنید. ( یکی از مهم ترین عوامل تاثیر گذار در این مورد جنس بدنه الکتروموتور است و شما می توانید راهنمای موجود در سایت یاران، با عنوان تفاوت الکتروموتور بدنه چدن و آلومینیوم را مطالعه نمایید. همچنین می‌توانید یک “چک لیست الکتروموتور” برای خود آماده کنید و با چک کردن دوره‌ای الکتروموتور امکان خرابی آن را کاهش دهید. در آخر با در نظر گرفتن موارد گفته شده، در صورتی که مشکلتان حل نشد حتما الکتروموتور را به یک تعمیرکار حرفه ای نشان دهید.
نظرات خود را با ما در میان بگذارید.